0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 a b c ć d e f
g h i j k l ł n ń o ó p r s ś t u w y z ż ź
g h i j k l ł n ń o ó p r s ś t u w y z ż ź
Autor : Asnyk Adam
Tytul : Jednego serca!
Jednego serca! tak mało! tak mało,
Jednego serca trzeba mi na ziemi!
Coby przy mojem miłością zadrżało:
A byłbym cichym pomiędzy cichemi...
Jedynych ust trzeba! skąd bym wieczność całą
Pił napój szczęścia ustami mojemi,
I oczu dwoje, gdzieby, patrzył śmiało,
Widząc się świętym pomiędzy świętemi.
Jednego serca i rąk białych dwoje!
Coby mi oczy zasłoniły moje,
Bym zasnął słodko, marząc o aniele,
Który mnie niesie w objęciach nieba...
Jednego serca! tak mało mi trzeba,
A jednak widzę, że żądam za wiele!
Adam Asnyk
1869
--
Publikacja pobrana z serwisu www.poema.art.pl
Podobnie ustosunkowaly sie do sedelnickiego proboszcza okoliczne dwory. Zbyt powaznie mowil o komunizmie, aby nie zostac posadzonym o wystepne i skryte, a tak ze stanem duchownym nie licujace sympatie. Umacnial jeszcze ten sad swoimi wypowiedziami zarowno w kwestiach narodowosciowych, jak i w sprawie reformy rolnej. Rosla wiec przepasc pomiedzy nim a miejscowym ziemianstwem. Dwory nie mogly mu darowac, iz znajdowal ostre i bezwzgledne slowa, gdy przychodzilo do rozmow o roli ziemianstwa na kresach w dawnej Polsce niepodleglej i pozniej podczas zaborow. Przypominajac bledy przodkow, dotknal ich potomkow w najczulsze struny proznosci. A jego wiara, ta rowniez przemawiala przeciw niemu. Uwazano, ze zbyt wiele zada, aby zadac szczerze. Zarzucano mu ciasny fanatyzm, oblude i nieznajomosc natury czlowieka. Dla tych ludzi wyroslych w tradycyjnym przeswiadczeniu, iz sluza obronie polskosci i katolicyzmu, Polska konczyla sie z granicami posiadlosci, a wiara zaczynala poza nimi. Wedlug niepisanej umowy do slug Kosciola nalezalo utrzymywac ten uklad, strzec go niby harmonii wyzszego porzadku, zapewniajacej stowarzyszonym pokoj ziemski i nagrode niebieska.
Ksiadz Siechen macil rownowage wypracowana przez wieki. Jego Kosciol rozsadzal misterne spoidla i wiazadla, laczace dwor z plebania. Wyrastal na drodze ogromnym cieniem, kladac ten posepny znak niby slowo ostrzezenia. Odwrocono sie wiec od niego. Jedna z rodzin, najznaczniejsza w powiecie, poczela nawet czynic starania w kurii biskupiej, aby niewygodnego proboszcza przeniesiono z Sedelnik. Zbyt jednak zywa zachowano tam pamiec o milosci, jaka zmarly niedawno biskup obdarzal ksiedza Siechenia, podowczas swego kapelana, aby dano posluch doradczym podszeptom.
Nowy biskup, czlowiek duzej wiedzy i rownej skromnosci, nie chcial nawet dyskutowac tej sprawy. Uwazal, ze w przeciwnym wypadku zniewazylby pamiec swego poprzednika, ktorego smierc tak niezwykla i swieta otoczyla juz legenda. I gdy jeden z proboszczow odwazyl sie wypowiedziec w obecnosci biskupa kilka krytycznych uwag o ksiedzu Siecheniu, spotkal sie z tak ostrym upomnieniem, iz zrozumiano, ze ani teraz, ani w najblizszej przyszlosci nie podobna liczyc na pomyslne przeprowadzenie zamierzonego planu. Stanowisko proboszcza sedelnickiego stalo sie w ten sposob silniejsze niz kiedykolwiek.
Lecz on sam nie czul zadnego triumfu. Nie takich pragnal zwyciestw. Gdy z listu jednego z kolegow seminaryjnych dowiedzial sie o owych nieudanych intrygach w kurii, zrozumial, ze wszystkie jego zamiary stworzenia wspolnej akcji przepadly ostatecznie. Nie potrzebowal juz obawiac sie wyraznego bojkotu. Ale nienaganna poprawnosc, z jaka zaczal sie teraz spotykac, niosla mu wieksze jeszcze osamotnienie niz wpierw jawna w pewnym okresie niechec. Jakaz ulga w podobnym opuszczeniu byloby ufac, ze ten zly czas dzwiga w sobie ciezar proby rzuconej przez Boga! Ale czyz nie byloby pycha doszukiwac sie w nedzy i cierpieniu znaku wybrania? Jakze wierzyc, ze Bog kaze licznym bladzic, aby mnie od bledu ocalic? ze na oczy wielu rzuca cien, aby moim dac czujnosc? A sercom odbiera oddech, zeby moje napelnic rytmem?
Po raz pierwszy zwatpil wowczas ksiadz Siechen o slusznosci obranej drogi. Czy nie omylil sie przyjmujac swiecenia? Czy nie wzial ciezaru ponad swoje sily? Zaczela w tych dniach kielkowac w nim nowa mysl: klasztor. Moze ta cisza i spokoj pomiedzy murami odgradzajacymi od swiata mialy byc jego przeznaczeniem? Nie praca wsrod ludzi, lecz ucieczka od nich?
Nie znajdowal jednak w sobie decyzji, ktora pozwolilaby mu zrezygnowac ze wzruszen, jakie przezywal, gdy wyszedlszy w jesienny wieczor przed dom slyszal wsrod mgly kryjacej laki krzyk dzikich kaczek lub kiedy w letnie poludnie powietrze lekko drzalo od brzeku kos. Ziemie pod stopami, niebo nad glowa - oto co musialby porzucic. Wyrzec sie podmuchu przedwiosennego, czasu, gdy powietrze wchlaniajac slodycz zakwitania jest tak lekkie i powiewne, jakby cale z zielonej przedzy bylo utkane, odejsc od nocy, z ktorych jedne rzucaja trwoge, lecz inne moga laskawie otworzyc swoja glebie slac dreszcz uspokojenia, nie, jakze odrzucic dobrowolnie to wszystko!
Przeciez jednego dnia dreczony watpliwosciami szczegolnie bolesnie, czujac, ze na dluzsza walke nie starczy mu sil, zdecydowal sie ksiadz Siechen zlozyc prosbe o zwolnienie z dotychczasowych obowiazkow. W ostatniej dopiero chwili, juz w drodze do palacu biskupiego, porzucil ten zamiar.
Przyjechal do miasta wczesnym rankiem, po nieprzespanej nocy. Ledwie ujrzal, jeszcze z okien wagonu, biala wieze klasztoru jezuickiego, ilez wspomnien wskrzesilo w jego pamieci miasto, w ktorym wkrotce po opuszczeniu seminarium spedzil caly rok przy boku biskupa luzanskiego. Byl to czas, ktorego kazda godzine, blogoslawil wielki starzec. Jak nigdy przedtem i potem zrozumial wowczas ksiadz Siechen sile przymierza czlowieka z Bogiem, przymierza, w ktorym wszystko, cokolwiek istnieje na swiecie, mialo swoje wlasciwe miejsce, tworzac owa wspaniala i wieczna budowe, ktora, jak kosciol gotycki zarliwa wiare, ucielesniala slowa Apostola o madrym architekcie.
Na ranna msze zaszedl proboszcz do katedry Nie potrzebowal dalej mowic. Domyslila sie calej historii. Jasne teraz bylo, skad znalazly sie pieniadze na ten dom, sklep i ziemie. Ale coz? Nie bylo to zadna niespodzianka. Zdziwila sie tylko, ze ja niczym ta wiadomosc nie poruszyla. Wlasciwie powinna by sie cieszyc strachem i niepewnoscia Litowki. Nie czula jednak niczego, co by choc za ulamek radosci moglo uchodzic. Byla znuzona, to wszystko. Znuzona zmeczeniem fizycznym, zwierzecym, wyprutym z jakichkolwiek uczuc, checi, pozadan.
Ostatnio coraz czesciej wpadala w taki nastroj. Nie chciala go. Ale nie chciala wowczas tylko, gdy byl poza nia. W nim nie istnialo tak lub nie. Czasem, gdy budzila sie w srodku nocy przy boku przygodnego kochanka, ogarnialo ja przerazenie, tak nagle jasnym sie dla niej stawalo, iz w chwili zdawaloby sie wykluczajacej samotnosc byla w rzeczywistosci nie do wyrazenia samotna. Samotna samotnoscia najokrutniejsza, ktora kazdy czlowiek musi raz przezyc, chocby to mialo na niego spasc dopiero w godzinie smierci. „Ale czyz istnieje w zyciu czlowieka cokolwiek niezwyklego - myslala nieraz - co by jednoczesnie nie zblizalo ku smierci? Przy pewnym natezeniu uczuc, lub przy zamieraniu ich zbyt bezwzglednym, zawsze smierc zaglada nam w oczy”.
Przemknelo jej przez glowe szybkie wspomnienie: przed bardzo wielu latami przezyla to odkrycie po raz pierwszy. Nie zdazyla cofnac sie. Zanim zdala sobie sprawe z czasu i z miejsca tej chwili, ujrzala mroczny korytarz, ktorym biegla na dzwiek dzwonka, drzwi otwierane, nagle rozwidnienie sie, a na schodach w pelnym swietle padajacym z okna na polpietrze postac mlodego legionisty. Jednoczesnie przypomniala sobie, ze w kilka tygodni pozniej mowila patrzac w oczy Pawla Siechenia: „Kiedy zobaczylam cie wtedy po raz pierwszy, stalo sie ze mna cos, czego jeszcze nigdy nie przezylam. Zanim spytales sie, czy tu mieszkaja panstwo Podhaliczowie, patrzyles na mnie chwile, pamietasz? To trwalo bardzo krotko, ale mnie sie wydalo nieskonczenie dlugo. Nie zdazylam nawet dobrze ci sie przyjrzec. Spostrzeglam tylko, ze jestes bardzo blady i masz smutne oczy. Tylko tyle. Ale w ciagu tej sekundy, zanim uslyszalam twoj glos, wydalo mi sie, ze umieram. Nie, nie! - zaprzeczyla szybko widzac pytanie w jego spojrzeniu. - To nie bylo bolesne uczucie. Radosne tez nie... - dodala po chwili. - Tego w ogole nie da sie nazwac”. I jeszcze raz tamtego dnia przezyla owo uczucie zamierania, gdy zdaje sie, ze dawne zycie ucieklo, a nowe nie zdazylo jeszcze nadejsc. Bylo to wieczorem, na chwile przed zasnieciem. Z krotkiej rozmowy wiele dowiedziala sie o nowym lokatorze swoich opiekunow. Przydzielono mu u nich kwatere. Byl porucznikiem drugiej brygady. Niedawno, podczas walk w Karpatach, zostal ciezko ranny, otrzymal postrzal w lewe pluco. Wlasnie wczoraj opuscil szpital, lecz do calkowitego wyzdrowienia bylo mu jeszcze daleko, nie wiedzial nawet, kiedy bedzie mogl wrocic na front... Gdy lezala w ciemnosciach z zamknietymi oczami, slyszala za sciana kroki porucznika. Nagle ucichly. I wtedy, ale jakby we snie i dlatego silniej jeszcze, przezyla uczucie podobne do tego, ktore ja przeniknelo w poludnie stojaca w otwartych drzwiach.
Majac oczy pelne tych wspomnien, nie czula, ze od kilku minut Litowka na nia patrzy. Z poczatku, chcac sprawdzic wrazenie swoich slow, rzucil na Anne wzrok krotki i podejrzliwy. Ale gdy nie zauwazyl w zarysie jej lekko pochylonej postaci zadnej gwaltowniejszej zmiany, uspokoil sie. „Uwierzyla” - przemknelo mu przez glowe. Tym lepiej. Jesli na starosc zaczynala podobnie glupiec, dlaczego nie mialby dalej mowic? Korcilo go, aby podzielic sie z Anna swymi obawami w zwiazku z osoba Nawrockiego. Co znaczyl jego smiech? A te pytania tak lekko, niewinnie na pozor, bez zadnej zdawaloby sie ukrytej intencji rzucane? A to „musi pan milczec?” Nie, to niemozliwe - wydalo sie Litowce - aby Nawrocki mogl sie czegokolwiek domyslac. Skad? Jakim sposobem moglby wpasc na trop tych starych, przebrzmialych historii? Udawal, ze wie, o tak! to co innego, udawanie i wygrywanie na tym to stala policyjna metoda. Zaplatac upatrzona ofiare w siec pytan, domyslnikow, niespodziewanych skojarzen, aby pozniej w odpowiedniej chwili jednym rzutem zacisnac petle. „Ale to nie ze mna! - usmiechnal sie do nieobecnego wroga - ze mna nie pojdzie tak latwo. Jeszcze nie zna mnie”. W tej samej jednak chwili zdal sobie sprawe, ze jesli jest juz mowa o walce pomiedzy nim a Nawrockim, to przeciez pierwsze w niej kroki przyniosly niewatpliwy triumf posterunkowemu. To on przez caly czas gorowal spokojem, on umknal w pore z dosc sliskiego dla siebie terenu, jemu udalo sie z kolei uchwycic inicjatywe w swoje rece i najzaczepniejsze wypady przemycic pod maska niefrasobliwego i przyjaznego usmiechu. Wspomniawszy swoje zachowanie, zwlaszcza chwile, w ktorej tak nieopatrznie pozwolil sobie wyskoczyc ze skory, Litowka znowu sie zaniepokoil.
Zrozumial, ze dopoki jakims umiejetnym posunieciem nie zaskoczy z kolei Nawrockiego, dopoty ta pierwsza porazka ze zjadliwa natarczywoscia wciskac sie bedzie w kazda rozmowe z posterunkowym, w kazda mysl o nim. Zawsze bedzie juz strona skazana na bronienie sie, wymykanie i kluczenie. A czyz nie tego chcial Nawrocki? Czy nie tedy wiedzie droga do ostatecznego zaplatania sie i uwiklania?
Bezsilny gniew chwycil Litowke. Och, gdyby mogl przychwycic tego szczeniaka, gagatka z ladna buzia i delikatnymi lapkami, wziac go w swoje obroty i rozprawic sie po swojemu, raz na zawsze. Ba! tylko jak sie do tego zabrac? W duzym miescie wiedzialby, co robic. Tam wystarczylaby nocna godzina, pusta ulica. Ale tu, gdzie wszystkie zdarzenia wyplywaja na wierzch jak wzdete trupy wyparte wirami z dna rzeki? Zamyslil sie. A moze... taka noc jak dzisiaj, wiatr... moze Anna? Uderzony niespodziewanym pomyslem, spojrzal na nia.
Siedziala przed lustrem ciagle odwrocona plecami, w taki jednak sposob przechylila glowe, iz nie ruszajac sie mogl ze swego miejsca dojrzec profil. Wyraznie rysowal sie na tle rozstawionego pod sciana parawanu, tylko swiatlo lampy padajac z boku poszerzalo cokolwiek linie policzka. Dzieki temu na pierwszy rzut oka twarz Anny wydawala sie obrzeknieta.
Litowce zamarly slowa, ktore mial na koncu jezyka. Uczul w sposob nieokreslony, ze powinien natychmiast odwrocic glowe. Jednak nie mogl oderwac oczu od siedzacej. Mial wrazenie, ze ulega niezrozumialemu nakazowi, rownie ohydnemu i przerazajacemu, jak obraz, ktory go natarczywie pociagal. Musial patrzyc. Twarz Anny, nienaturalnie nabrzmiala i blada, robila wrazenie umarlej. A przeciez zyla. zyla w bezsilnym opadnieciu dolnej wargi, w oku jakby osleplym, w tepym skurczu miesni, ktorych napiecie sparalizowalo Litowce oddech. Widzial w swoim zyciu wiele twarzy scietych nienawiscia, ale w zadna z nich nienawisc nie wessala sie pietnem tak szczegolnym, jak w te, ktora mial przed soba. Przed wielu laty na froncie zobaczyl pewnego dnia ludzi zatrutych gazami. Noca rozswietlona dalekimi blyskami, wsrod zlowrogiej ciszy zbierano ich z pola. Na ziemi szarej, jakby przysypanej popiolem, wtloczone w leje i wyrwy lezaly nieruchome, dziwacznie pokurczone ciala o twarzach - gdy je oswietlono - straszliwie zmienionych, zsinialych, zastyglych w natezonym grymasie. Twarz Anny zdawala sie rowniez ulec zatruciu. Byla w niej ta sama upiornosc, co w tamtych ludziach z okopow: zamazanie granic pomiedzy nienawiscia, strachem i cierpieniem, wzajemne przenikniecie tych wszystkich uczuc, milczacy osad, chlod.
Ciszy w pokoju zaden szelest nie macil. To tylko dokola, gora i bokami, wiatr bil z niezmienna zaciekloscia, gwaltowne i czarne przyplywy napieraly na sciany. Jak maly i watly wydal sie nagle Litowce dom! Jeszcze jedno silniejsze uderzenie i niby okret zerwany z kotwicy zawiruje krucha lupinka wsrod sprzecznych pradow, aby na oslep zanurzyc sie w burzliwy odmet. Kto zatrzyma jego bieg?
Wtem cos miekkiego otarlo mu sie o nogi. To Makarek. Kopnal go podrazniony
Copyright © 2006 Neonix. Designed by Free CSS Templates